Śledź nas na:



Przygotowanie do przyjęcia sakramentów istotnym elementem życia religijnego dzieci upośledzonych umysłowo

Zdecydowanie trzeba przyjąć zasadę, iż prawo do sakramentów mają również osoby niepełnosprawne umysłowo. Ich stan intelektualny jest wkalkulowany w Boże działanie. Natomiast musimy pamiętać, że Bóg "(...) z miłości przeznaczył nas dla siebie jako przybranych synów przez Jezusa Chrystusa, według postanowienia swej woli, ku chwale majestatu swej łaski, którą obdarzył nas w Umiłowanym" (Ef 1, 4-6).

 

Liturgia jest "(...) dziełem Chrystusa i równocześnie czynnością Kościoła. Urzeczywistnia ona i ukazuje Kościół jako widzialny znak komunii Boga i ludzi przez Chrystusa. Włącza wiernych w nowe życie wspólnoty" (KKK 1072). A przecież nikt nie odbiera osobom niepełnosprawnym umysłowo prawa do bycia członkiem Kościoła, prawa nabytego przez sakrament chrztu świętego. Trzeba pamiętać o tym, co napisano w Katechizmie Kościoła Katolickiego: "Sakramenty są skutecznymi znakami łaski, ustanowionymi przez Chrystusa i powierzonymi Kościołowi. Przez te znaki jest nam udzielone życie Boże. Obrzędy widzialne, w których celebruje się sakramenty oznaczają i urzeczywistniają łaski właściwe każdemu sakramentowi" (KKK 1131).Wniosek jest jasny, ludzie niepełnosprawni umysłowo mają prawo przystępowania do sakramentów, ponieważ wynika to z faktu bycia dzieckiem Bożym i członkiem Kościoła, i ze znaczenia sakramentu w życiu każdego chrześcijanina. Przygotowanie do przyjęcia sakramentów wymaga jednak pewnej indywidualizacji, dostosowania do określonych potrzeb; dlatego należy się zastanowić nad specyfiką przygotowania również osób niepełnosprawnych umysłowo. Dokumenty Kościoła określają pewne warunki, jakie powinien spełniać przyjmujący sakramenty. Są one nazwane mianem dyspozycji. Udział w liturgii "zakłada świadome, czynne i owocne uczestnictwo wszystkich" (KKK 1071) i "przynoszą one owoc w tych, którzy je (sakramenty) przyjmują z odpowiednią dyspozycją" (KKK 1131). Dyspozycje te to: wiara i świadomość.

Wiara jest pierwszym i podstawowym warunkiem przyjęcia sakramentu (por. KKK 1253). Jest to nie tylko wiara przyjmujących sakramenty, ale również wiara wspólnoty Kościoła, bo w niej dokonuje się udzielanie sakramentów świętych (KKK 1226). Troska o naszych podopiecznych powinna dotyczyć nie tylko sfery intelektualnej. Stąd wydaje się, że konieczne kryterium stanowi wiara katechety, który jest w stanie oddziaływać na podopiecznych. Domaga się to specjalnej formy świadectwa. Trudno czasem dostrzec wiarę u osób niepełnosprawnych umysłowo, dlatego tym ważniejsza jest wiara ich otoczenia, z której niejako mogą czerpać.

Drugim kryterium jest świadomość (KKK 1071). Często bywa tak, że w przygotowaniu do sakramentu Eucharystii akcentuje się ten aspekt przygotowania. Jest to zgodne z duchem Kościoła, czemu dał wyraz również Dekret o tzw. wczesnej komunii świętej. Mogą się jednak pojawić wątpliwości, co do świadomości u ludzi niepełnosprawnych umysłowo. Dlatego pewną wskazówką mogą być słowa z wyżej wspomnianego dokumentu: "(...) doprawdy, niepodobna dopatrzyć się rozumnej przyczyny, dla której teraz ma się od dzieci wymagać nadzwyczajnych jakichś przygotowań do pierwszej Komunii świętej, skoro dawniej ssącym niemowlętom dawano pozostałości świętych. Wszak dzieci te znajdują się w szczególnym stanie pierwotnej czystości i niewinności...". Nawet, jeżeli jest mowa o świadomości, czy jak mówią dokumenty, "wieku rozeznania", to pojęcie świadomości nie jest jasno sprecyzowane. Rozumienie świadomości nawet dla człowieka dorosłego, określanego mianem sprawnego umysłowo, niekoniecznie musi oznaczać to samo w każdym przypadku. Co więc rozmieć pod pojęciem świadomości?

W odniesieniu do osób niepełnosprawnych umysłowo można powiedzieć, że jest to indywidualne rozumienie tajemnicy wiary, na miarę swoich możliwości poznawczych, intelektualnych, emocjonalnych. Nie chodzi, więc o jakieś jasne sprecyzowanie obiektywnego zdefiniowania tej cechy ludzkiej aktywności poznawczej. Natomiast jest tu miejsce na pewną dozę indywidualności. Jest to ważne tym bardziej, że istnieją przypadki osób głęboko upośledzonych, gdzie trudno jest się doszukiwać świadomości w potocznym tego słowa znaczeniu. Stąd konieczne jawi się wypracowanie definicji świadomości na potrzeby osób niepełnosprawnych umysłowo lub dokładniej - zrozumienia, co znaczy świadomość w przypadku osób niepełnosprawnych umysłowo. Zagadnienie świadomości sakramentalnej domaga się przede wszystkim podejścia duszpasterskiego. Ponieważ pytanie o świadomość często sprawia wiele trudności duszpasterzom, wydaje się, iż konieczne jest proste wyjaśnienie. Przede wszystkim musimy zastanowić się, co wiemy na temat tajemnicy sakramentów. Sami niewiele więcej możemy powiedzieć na temat sakramentów, niż osoby niepełnosprawne umysłowo, jest to przecież tajemnica wiary. Poza tym trzeba rozróżnić dwie kwestie dotyczące świadomości: świadomość i objawy świadomości. Ostatecznie do końca nie wiemy, co dzieje się w umyśle osoby niepełnosprawnej. Nie jest wykluczone, że rozumie ona o wiele więcej, niż potrafi wypowiedzieć, zasygnalizować, określić. Skoro już pojawiają się wątpliwości, to taka sytuacja cieszy się przychylnością prawa. Należy, więc pozwolić przystępować do sakramentu, nie wnikając do końca w zdolności umysłowe osoby upośledzonej.

Dla mających jakiekolwiek wątpliwości, można podać kilka rozwiązań. Można odwołać się do prawnej zasady, zwanej epikiją lub postawić proste pytanie: co w takiej sytuacji zrobiłby Pan Jezus? Ponadto przeszkodą w zrozumieniu tajemnicy sakramentów jest często język, którym się posługujemy. Należy, więc poszukać wspólnego języka z konkretnymi osobami, które przygotowujemy do sakramentów. Konieczne staje się spojrzenie na kryteria przygotowania do sakramentów przez inny pryzmat, niż dotyczy to przygotowania w przypadkach tzw. normalnych.



Zobacz także