Człowiek przez swoją wewnętrzną dynamikę ukierunkowany jest na pracę; praca ma decydującą ważność dla współżycia ludzkiego, a także dla realizacji planu Boga nad światem; konsekwentnie wszyscy ludzie, którym zostały dane określone założenia (zdrowie, wiek pracowniczy), są zobowiązani do pracy. Kto z własnej winy nie pracuje, zaniedbuje rozwój własnej osoby i neguje swoją współpracę w rozwoju i budowaniu społeczności.

Zauważmy, że opierając się na słowach Soboru, człowiek jest nie tylko zobowiązany do pracy, ale również do pracy w sposób rzetelny i świadomy (zob. KDK 67). Praca czyniona bez uczestniczenia w niej i z zaniedbaniem nie urzeczywistnia wartości z nią związanych.

Obowiązkowi pracy, który jest zakorzeniony w naturze człowieka i w jego złożonym powołaniu ludzkim, odpowiada prawo do pracy. Szanowanie takiego prawa nie jest tylko zadaniem władzy państwowej, lecz całej społeczności, a więc, na przykład również społeczności częściowych (stowarzyszeń pracodawców, związków zawodowych). Pracodawcy, którzy zwalniają robotnika, bez jego winy bądź, którzy zamykają zbyt pochopnie zakład pracy, tylko dlatego, że nie przynosi zysków i ponieważ nie chcą go poddać restrukturyzacji, pozostawiając w ten sposób wiele osób bez pracy (zakładając naturalnie, że one nie mają możliwości zatrudnienia się gdzie indziej), popełniają niesprawiedliwość. I niesprawiedliwość popełniają również ci strajkujący, którzy przeszkadzają pracować innym pracownikom, którzy nie przystępują do strajków.

Dziś prawo do pracy należy szanować nie tylko na poziomie narodowym. Odpowiedzialność za rozwój ekonomiczny zawiera, bowiem, w sposób istotny to, że pomaga się w stwarzaniu miejsc pracy, właśnie wśród tych narodów, w których brakuje możliwości pracy. Narody bogate, które nie czynią tego i nie są dysponowane do ponoszenia ofiar, z tym związanych, popełniają niesprawiedliwość. A niesprawiedliwość jeszcze większą popełniają wtedy, kiedy uczestniczą wprost w zmniejszaniu możliwości pracy wśród narodów rozwijających się, płacąc zaniżoną cenę za materie pierwsze przez nie wydobywane i zwiększając w sposób niesprawiedliwy cenę produktów, które im dostarczają. W ten sposób przeszkadzają i paraliżują życie ekonomiczne w krajach na drodze rozwoju. Wzrost cen, który nie liczy się z niczym, może być spowodowany przez przesadny głód zysku przedsiębiorców bądź przez przesadne wymagania płacowe pracowników krajów bogatych.

d). Prawa szczególnych kategorii ludzi pracy

Chcąc być wystarczająco wyraziści, w porządku wartościowania moralnego i w skuteczności, trzeba powiedzieć, że ogólne ukierunkowania wynikające z „ewangelii pracy" potrzebują pewnych szczególnych podkreśleń uwzględniających dokładne kategorie osób, które żyją w konkretnych uwarunkowaniach, należnych ich własnej płci (kobiety), bądź zdrowia (osoby upośledzone), bądź specyficznych sektorów zatrudnienia (rolnicy), bądź określonych środowisk, w których są zmuszani do pracy (emigranci).

1. Praca kobiet. Pozostając przy prawie kobiet do pracy, także poza domem, a więc przy konieczności zagwarantowania skutecznej obecności na równi z innymi pracownikami, nasuwa się w stosunku do kobiety dodatkowa, precyzyjna uwaga. Należy, bowiem, cały system pracy tak organizować i dostosować, aby uszanowane były wymogi osoby i formy jej życia, przede wszystkim życia domowego, z uwzględnieniem wieku i płci.

A więc, jeśli chodzi o pracę kobiety należy starać się o społeczne dowartościowanie zadań macierzyńskich, trudu, jaki jest z nimi związany, troski, miłości i uczucia, których dzieci nieodzownie potrzebują. Nie oznacza to zanegowania prawa pracy kobiet, również poza domem zgodnie z właściwą im naturą, bez dyskryminacji i bez pozbawiania możności podjęcia takiego zatrudnienia, do jakiego są zdolne. Jednakże ważne jest, również, aby nie było pomniejszone poszanowanie dla ich aspiracji rodzinnych, jak też i dla ich szczególnego wkładu, jaki wraz z mężczyznami wnoszą w dobro społeczeństwa.

Chodzi o ukierunkowanie na prawdziwy awans społeczny kobiety, który wymaga takiej struktury pracy, aby kobieta nie musiała zań płacić rezygnacją ze swojej specyficznej odrębności, ze szkodą dla rodziny, w której jako matka posiada rolę niezastąpioną^. W tym kontekście znajduje się to, co wierzymy mieści się w serii możliwości: wynagrodzenie gospodyń domowych, etaty częściowe, większa gwarancja troski o macierzyństwo, itp.

2. Praca rolnicza. [...] należy głosić i popierać godność pracy, każdej pracy, a zwłaszcza pracy na roli, w której człowiek w sposób tak bardzo wymowny ziemię otrzymaną w darze od Boga „czyni sobie poddaną" i potwierdza swoje „panowanie" w widzialnym świecie.Takie stwierdzenie o charakterze teologicznym znajduje potwierdzenie również z punktu widzenia wartościowania ludzkiego odnośnie fundamentalnej oceny, dla wartości społeczno-ekonomicznej, pracy rolniczej. Przeciwnie, natomiast praca na roli niesie ze sobą niemałe trudności: [...] stały i często wyczerpujący wysiłek fizyczny; znikome uznanie ze strony społeczeństwa, które ułatwia ucieczkę z pól; brak odpowiedniej formacji zawodowej i odpowiednich urządzeń; pewien indywidualizm.

Trzeba, przede wszystkim ujawnić układy obiektywnie niesprawiedliwe szczególnie w krajach rozwijających się: wykorzystywanie milionów ludzi przez posiadaczy latyfundiów; brak opieki prawnej; opuszczanie terenów uprawnych; nędzne wynagrodzenie, itp. Jednak również w krajach ekonomicznie rozwiniętych prawo do pracy może być naruszone, gdy mieszkańca wsi pozbawia się prawa do udziału w podejmowaniu decyzji dotyczących jego świadczeń z tytułu pracy lub gdy odbiera mu się prawo do wolnego zrzeszania się.

3. Praca osób upośledzonych. Również osoba upośledzona winna mieć ułatwiony dostęp do uczestnictwa w życiu społeczeństwa we wszystkich wymiarach i na wszystkich poziomach odpowiednio do swoich możliwości. Jasne jest, bowiem, że również osoby upośledzone w pełni są podmiotami ludzkimi z należytymi im wrodzonymi, świętymi i nienaruszalnymi prawami, które mimo ograniczeń i cierpień wpisanych w ich ciało i władze, stanowią jednak o szczególnym znaczeniu godności i wielkości człowieka.

Byłoby, więc poważną dyskryminacją ograniczenie się do dopuszczania ich do pracy, mając na uwadze kryteria czystej produktywności ekonomicznej. I z tego powodu jest obowiązkiem społeczności (pracodawców pośrednich), ale także pracodawców bezpośrednich i samych upośledzonych dołożenie starań, aby rozwiązując wiele problemów praktycznych, dochodziło się: do wspierania inicjatyw dla przygotowania zawodowego; do budowania odpowiednich struktur w ramach, których będzie można znaleźć lub stworzyć miejsce pracy dla takich osób; do zagwarantowania dla osób upośledzonych, które pracują, warunków pracy fizycznej, psychologicznej i sprawiedliwości społecznej, należnych ich godności osobistej.

4. Praca emigrantów. Od momentu, w którym człowiek ma prawo do opuszczenia kraju swego pochodzenia z różnych motywów, ażeby szukać warunków życia w innym kraju, to takie prawo powinno być zagwarantowane i respektowane przez sprawiedliwe prawodawstwa. „Konieczne zło" emigracji, bowiem nie powinno za sobą pociągać jeszcze większego zła; i z tego powodu pracownik emigracyjny nie powinien być upośledzony w stosunku do innych ludzi pracy w danym społeczeństwie [...] nie może być wyzyskiwana sytuacja przymusowa.